Học tiến sĩ là học gì?
Học tiến sĩ và người học tiến sĩ được gọi là nghiên cứu sinh, là quá trình phân tích, nghiên cứu chuyên sâu về một lĩnh vực khoa học – kỹ thuật nào đó để tạo ra các lý thuyết, tri thức, mô hình ứng dụng mới. Đây cũng là học vị cao nhất trong bậc giáo dục tại Việt Nam.
Hình 1: Lễ tốt nghiệp và nhận Bằng Tiến sĩ của Trường Đại học Nha Trang năm 2023
Chương trình học tiến sĩ ở đa số các cơ sở đào tạo của nước ta hiên nay thường sẽ bao gồm các bước sau:
- Học các môn nâng cao, lược khảo lý thuyết, phân tích số liệu để xác định đề tài nghiên cứu,
- Lập đề cương, bảo vệ đề cương
- Tiến hành nghiên cứu, tham gia hội nghị, viết bài gửi tạp chí
- Phản biện và bảo vệ luận án
Sau khi học tiến sĩ, kết quả trả ra cuối cùng sẽ là một đề tài nghiên cứu được công nhận về chuyên môn lẫn tính thực tiễn.
Thời gian học tiến sĩ trong nước là bao lâu?
Thời gian tiêu chuẩn của các chương trình đào tạo tiến sĩ hiện nay ở nước ta thường kéo dài khoảng 3 - 5 năm.
Tuy nhiên thời gian thực tế có thể ngắn hoặc dài hơn tùy vào chương trình và đề tài nghiên cứu. Chẳng hạn với đề tài nghiên cứu đã có sự chuẩn bị cẩn thận, số liệu nghiên cứu có độ tin cậy đáng kể hoặc thời gian học tiến sĩ chỉ lặp lại những gì đã được triển khai, quá trình bảo vệ ở năm cuối sẽ ngắn hơn. Trong khi đó các đề tài mới sẽ gặp nhiều tranh biện và thời gian bảo vệ có thể sẽ diễn ra dài hơn.
Cụ thể hơn, khi học tiến sĩ ở Việt Nam, người học sẽ dành khoảng 2,5 đến 3 năm đầu tiên để làm nghiên cứu, từ đào sâu vào kho tàng tri thức, học bổ sung kiến thức, nghiên cứu tài liệu, lập đề cương, thu thập ý kiến đóng góp, thu thập số liệu, nghiền ngẫm dữ liệu và cuối cùng là công bố các số liệu thành các bài báo. Thời gian trung bình để một bài viết khoa học được bình duyệt sẽ kéo dài từ nữa năm đến một năm.
Hình 2: Bảo vệ Luận án tiến sĩ cấp cơ sở tại Trường ĐH Nha Trang
Cuối cùng, việc hoàn thành luận án tiến sĩ phải qua hội đồng bảo vệ các cấp. Tổng thời gian chỉnh sửa và bảo vệ luận án khoảng 1 năm.
Do vậy, thời gian lý tưởng để hoàn thành chương trình tiến sĩ trong nước là 4 – 5 năm.
Cần chuẩn bị gì để học tiến sĩ trong nước?
Nhìn chung, bên cạnh yêu cầu về bằng cấp (thường là bằng thạc sĩ), kinh nghiệm theo điều kiện tuyển sinh (có thể là chủ trì các đề tài, tác giả các bài báo khoa học), trình độ ngoại ngữ, người học tiến sĩ còn cần chuẩn bị kiến thức nền chuyên sâu và kỹ năng phân tích dữ liệu. Các kiến thức, kỹ năng này thường đến từ kinh nghiệm nghiên cứu thực tế, được học từ chương trình thạc sĩ và kể cả khả năng tự học của mỗi người.
Một trong những sự chuẩn bị cũng không kém phần quan trọng, đó chính là tìm và chọn được giáo viên hướng dẫn phù hợp hướng nghiên cứu, am hiểu sâu về chuyên ngành của đề tài nghiên cứu, có khả năng cải thiện chất lượng nghiên cứu, chỉ ra các vướng mắc và giải quyết hay gợi ý các phương pháp, bài viết phù hợp và ‘cập nhập’ nhất.
Ngoài ra, người chuẩn bị học tiến sĩ trong nước cũng cần chuẩn bị về kinh phí đào tạo. Kết quả tham khảo hiện nay (2023) tường tổng học phí cho khóa học tiến sĩ ở Việt Nam khoảng 150 đến 200 triệu đồng. Đây là con số ước lượng trung bình đối với học phí đóng góp cho cơ sở đào tạo mà chưa tính đến các chi phí khác như chi phí làm nghiên cứu, chi phí đăng bài… Vậy nên, người học nghiên cứu sinh cần có sự chuẩn bị tốt về tài chính để có thể chủ động và sẵn sàng cho việc học này.
Có thể nói bằng tiến sĩ có thể không mang tới nhiều lợi ích trực tiếp cho người học nhưng quá trình nghiên cứu, làm việc lại mang tới những thay đổi mở ra nhiều cơ hội, thúc đẩy sự nhảy vọt trong sự nghiệp ở tương lai.
Vì vậy, giữa những cái khó và dễ, giữa cái được và mất, ngưỡng chịu đựng của bạn ở đâu, mục đích học tiến sĩ là gì chính là lời giải xác đáng nhất cho câu hỏi “có nên học tiến sĩ hay không” hay “học tiến sĩ dễ hay khó”. Chúc bạn lựa chọn đúng và thành công!
Tài liệu tham khảo